İHYA’DAN HİKAYELER

Description

Ünlü İslam düşünürü ve mutasavvıf Muhammed bin Ahmed el-Gazzali 1058 yılında İran’ın Horasan bölgesinde, yetiştirdiği âlimler ve devlet adamlarıyla tanınan Tus’ta dünyaya geldi. Fars asıllı olduğu sanılan Gazzali’nin ailesi hakkındaki bilgiler son derece azdır. Döneminin geleneksel ilköğrenimini babasının sufi bir dostundan almıştır. Babasının ve bu dostunun tasavvufa eğilimli ruhi yapıları daha çocukluk döneminde Gazzali’nin manevi yapısını etkilemiş ve tasavvufi kişiliği üzerinde tesir etmiştir. İleri düzeydeki ilköğrenimine fıkıh dersleri alarak başlamış, daha sonra Cürcan’a giderek fıkıhla beraber hadis dersleri almıştır. Olağanüstü bir zekâya ve hafızaya sahip olan Gazzali, 1080’de Bağdat Nizamiye Medresesi’ne girmiş, burada kelam ve felsefe dersleri de almıştır.

1085 yılında hocasının vefatı üzerine âlimlerin, din büyüklerinin ve edebiyatçıların buluşma yeri olan Büyük Selçuklu Devleti’nin veziri Nizamü’l Mülk’ün yanına gitmiştir. Burada geçirdiği altı yıl içinde iyi yetişmiş ilim ve fikir ehlinden faydalanmış, çalışmalarını rahat bir şekilde sürdürmüştür. 1091 yılında vezir tarafından Nizamiye Medresesi’ne müderris olarak atanmış ve burada üç yüz seçkin talebeye ders vermiştir. Bu dönem onun kitap telifi bakımından en verimli devresi olmuştur. 1095 yılında Bağdat’tan ayrılarak 11 yıl farklı şehirlerde inziva hayatı yaşadıktan sonra müderrislik görevine üç yıl daha devam etmiştir. Hayatının son demlerini ise Tus’ta ders okutmak, gönül ehlinin sohbetlerine katılmak ve eser yazmakla geçirmiştir. 18 Aralık 1111 tarihinde vefat etmiştir.

Gazzali ile ilgili eski ve yeni hemen bütün kaynaklar ve araştırmalar onun fıkıh, kelam, tasavvuf, felsefe, eğitim, siyaset, ahlak gibi dinî ve akli ilimlerde söz sahibi, İslam bilim ve düşünce tarihinde eşine az rastlanır bir âlim ve düşünür olduğu hususunda birleşirler. Gazzali’nin bu çok yönlülüğü ve yetişmişliği; üstün yetenekleri, kolay ikna olmayan mizacı, ilmî ve fikrî bağımsızlığa düşkünlüğü yanında gerçeğe ve kesin bilgiye derin iştiyakının bir sonucudur. Gazzali ilk defa Aristo mantığını İslami ilimlere uygulama yolunu açmış, inziva döneminden önce ve inziva döneminde yazdığı kitaplarında ortaya koyduğu mantık metotlarını kullanmış, inziva döneminden sonra ise daha çok tasavvufi tecrübeye önem vermekle birlikte mantığın ilkelerini de göz ardı etmemiştir.

Gazzali, İslam düşüncesinin değişik disiplinlerinde kendinden sonra gelen düşünürleri en çok etkileyen kişilerden biri olduğu gibi, büyük halk kitleleri tarafından da en çok okunan, benimsenen bir âlimdir. Yaşadığı dönemden itibaren hem İslam dünyasında hem de Batıda hakkında pek çok araştırma ve inceleme yapılmıştır. Gazzali, İslam düşünürleri arasında en çok eser veren müelliflerden biridir. Eserleri İbranice, Latince, İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Farsça, Türkçe, Felemenkçe ve Hintçe gibi birçok dile çevrilmiştir.

Elinizdeki kitap, Gazzali’nin İhya-u Ulumi’d Din adlı eserinden seçilmiş hikâyelerden oluşmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere bu eser, ahlakın yanında tasavvuf, kelam ve fıkıh konularını da kapsamakta ve bu ilimlere yeni yorumlar getirmektedir. Gazzali’nin çok yönlü üstün ilmî kişiliğinin en verimli ve etkili sonuçlarından biri de ahlak problemlerini ve genel olarak İslam toplumunun ahlaki açmazlarını çok iyi görmesi ve bunlara çözümler üreten zengin bir ahlak düşüncesi ortaya koymayı başarmasıdır.

İhya-u Ulumi’d Din, onun inziva döneminde yazdığı en önemli ahlaki eseridir. 4 cilt olan eser, İslam’ın tasavvufa göre yorumlanması esasına dayanır. Gazzali bu eseriyle sadece mutasavvıfları değil, âlimleri de etkilemiştir.