Süvari albayı olan Tatar asıllı babası Lev Turgenev ile Varvara Petrovna Lutovina’nın evliliğinden 9 Kasım 1818’de doğmuştur. Yüksek öğretim gören, eğitime ve kültüre düşkün fakat bir o kadar da sert olan annesi, emri altında çalışan hizmetçilerini ve işçilerine her türlü cezayı vermekten çekinmeyen biri olduğu için Turgenev'in fikirleri küçük yaşta şekillenmeye başlar.
1827'de Moskova'ya göç ettikten sonra özel okullarda eğitim görür ve özel öğretmenlerden dersler alır. Henüz bir çocukken çok iyi derecede Almanca, İngilizce ve Fransızca öğrenir. Sonrasında Moskova ve Petersburg üniversitelerinde okur. Felsefe fakültesini iyi dereceyle bitirir. Daha sonra Almanya'daki Berlin Üniversitesi'nde 4 yıl boyunca tarih ve klasik filoloji dallarında çalışmalar yapar. Yunanca ve Latince öğrenir. Rusya’ya döndükten sonra Petersburg Üniversitesi profesörlük sınavını kazanır. Ancak o yıllarda Rusya’da Alman felsefesine soğuk bakıldığı ve kuşkuyla yaklaşıldığı için çalışmaya başlayamaz.
1842 yılı Turgenev için dönüm noktası olur. O yıl, Rus eleştirmen Belinski ile tanışır. Belinski'nin çevresindeki insanlar toprak köleliğine karşı çıkmaktadır. Turgenev’in ilk ciddi edebî çalışmaları 1842'de başlamıştır. Puşkin'in ortaya attığı ve Gogol'ün geliştirdiği gerçekçilik felsefesini benimsemiştir. Onu üne kavuşturan ilk eseri "Bir Avcının Notları" adını taşıyan dizi olup, 1880 yılındaki baskısında 25 öykü yer almaktadır. Öykülerinde toprak ağaları ile köylülerin yaşayışı ve içinde bulundukları hayat şartlarını ele alır.
1852 yılında Gogol'ün ölümü üzerine Turgenev bir yazı kaleme alır. Sansürlenen yazı Moskova dergilerinde çıkınca, tutuklanır ve bir ay hapis yatar. Akabinde bir yıl boyunca da polis gözetiminde yaşar. 1855 yılından sonra büyük romanlarını yayımlamaya başlar. Liberal görüşü benimsediği bu romanlarda tıpkı annesi gibi kültürlü çiftlik sahiplerini canlandırır. 1862 yılından sonra yayımladığı her romanı eleştirmenlerin saldırılarına maruz kalmaktan kurtulamaz. Yazar, iki yıl kadar süren bir hastalıktan sonra 3 Eylül 1883'te Fransa'da Bougival kasabasında ölür. Cenaze töreni aynı yılın 9 Ekim'inde Petersburg şehrinde yapılır.
Eserleri:
Bir Avcının Notları (1852, Öykü)
Rudin (1855, Roman)
Asilzade Yuvası (1855, Roman)
Arefe (1858, Roman)
Babalar ve Oğullar (1862, Roman)
Tuğbay (1867, Öykü)
Ham Toprak (1876, Roman)
Duman (1870, Roman)
Bozkırda Bir Kral Lear (1870, Öykü)
İlk Aşk (Roman)
Turgenev'in Mektupları
İlkbahar Selleri