HER GÜN İNSAN OLMAK

Description

Cengiz Aytmatov. Kırgız halkının tarihinde çok önemli bir yere sahip olup, sadece Kırgız halkının değil, tüm Türk dünyasının edebiyattaki en çok bilinen temsilcilerinden biri olarak tanınmaktadır. O, SSCB’nin “demir perdesi”nin arkasında kalmasına rağmen, eserleri 150 civarında dile çevrilerek, duygu ve düşüncelerini dünyanın dört bir yanına ulaştırabilen dünyanın en ünlü yazarlarından da biridir. Onun eserleri sadece kendi iç dünyasını değil, aynı zamanda tüm Kırgız halkının ruhî zenginliğini ve değerlerini de yansıtmaktadır. Herhangi bir ülkedeki okur, onun kitabını eline aldığı zaman, sadece edebî bir eseri okumuş olmayacak, o kitap ve kahramanları vasıtasıyla önce Aytmatov’un âlemine, onun vasıtasıyla da Kırgız halkının manevî dünyasına adım atmış olacaktır.

İnsanoğlunun hayallerinin sınırsız olduğu ve onların bir kısmını kıyısından köşesinden resmetmenin mümkün olduğu hepimizin malumu. Ama o resmi yapmanın, onu her yönüyle insanların beğeneceği tarzda süslemenin, her insanın, özellikle de her yazar ve şairin elinden gelmeyeceği de bir gerçektir. Onun için, Aytmatov’unki gibi bir zihnî altyapı, onunki gibi bir düşünce dünyası olması gerekir. Onun için, Aytmatov’dakine benzer, Kırgız halkının çağlar ötesinden beslenerek yirminci yüzyıla ulaşmış, oradan da onun iç dünyasına akmış bir sözlü edebiyat âlemine sahip olmak gerekir. Onun için, Aytmatov gibi çok yönlü, dünyaya çok seyrek gelen bir kabiliyete sahip olmak gerekir. Bu yönüyle bakıldığında, Aytmatov, Kırgız halkına ait olmasına rağmen, gerçekte tüm insanoğluna mal olmuş bir kalem ustasıdır desek yanılmış olmayız.

Aytmatov’un eserleri Türkçeye 1960’lı yıllarda çevrilmeye başlamış olmasına rağmen, onun tanınması, “Selvi Boylum, Al Yazmalım” isimli eserinden 1977 yılında sinemaya aktarılan filmden sonra olmuş, 1990’lı yıllarda SSCB’nin dağılmasıyla da her kesimden insanın severek okuduğu en tanınmış yazarlardan biri olarak ayrı bir yer edinmiştir. Ben, onun eserlerini lisede okuduğum yıllarda tanımış, üniversite yıllarımda ise tamamını okumuştum. Onun eserlerinin tamamını okuduktan sonra, Kırgız denen köklü bir halkın olduğunu, özellikle de Ala-Too Dağları ve Isık Göl gibi dünyaya tanınmış iki büyük sembolünün var olduğunu öğrenmiş ve keşke oraları görebilsem diye iç geçirmiştim. Kaderin bir lütfu olarak 1992 yılında okumak üzere Kırgızistan’a gitmiştim. Ama itiraf etmeliyim ki, kitaplarının tamamını okumama rağmen, her nasılsa onun çoktan vefat eden bir yazar olduğu düşüncesi aklımda yer edinmişken, 1995 yılında Manas Destanının 1000. yıl kutlamalarında konuşma yapınca oldukça şaşırmıştım.

Daha sonra onunla tanışmak ve hatta birkaç kere tercümanlığını yapmak da nasip olmuştu. Yazarın öykü ve romanlarının tamamı, o yıllara kadar Türkçeye tercüme edildiği için o günlerde sadece birkaç makalesini ve şiirini çevirmiştim. Benim için bir “kızıl elma” olan onun bir kitabını Türkçeye kazandırma fikri, ne yazık ki gerçekleşmesi mümkün olmayan bir hayal olarak kalmıştı. Bu hayalimi nasıl gerçekleştirebilirim diye düşünürken, beklediğim fırsatı yakalayacak bir gelişme oldu. Yazarın yazılı ve görsel basında yayınlanarak okurlarına ulaşan makale ve demeçlerinden derlenen ve Kırgızistan Millî İlimler Akademisi (KMİA) tarafından 2016 yılında hazırlanıp, “Aytmatovdun Asıl Oy Bermetteri” (Aytmatov’un Kıymetli Özlü Sözleri ve Düşünceleri) adıyla basılmış olan kitabını buldum. Kitap Kırgızca ve Rusça olarak iki ana bölümden oluşmaktaydı. Kitabı hazırlayan ve bastıran KMİA Cengiz Aytmatov Enstitüsü Başkanı Abdıldacan Akmataliyev’le konuşarak, kitabın Türkçeye tercüme edilmesini kararlaştırdık. İlk olarak Kırgızca bölümünü tercüme ederek, “Kün Sayın Adam Boluu – Her Gün İnsan Olmak” adıyla Kırgızca-Türkçe şeklinde, yazarın 90. doğum gününe ithafen Bişkek’te bastırmıştık. Kitap, yazarın doğum günü anısına basılan tek Türkçe kitap olarak, en güzel hediyelerden biri olmuş ve Kırgızistan’da büyük ses getirmişti. KMİA tarafından bastırılan kitabın Rusça bölümünün tercümesini ise “Düşünceler Senfonisi” ismiyle elektronik kitap şeklinde 2020 yılında Crab Publishing tarafından yayımlanmıştır.

“Kün Sayın Adam Boluu – Her gün İnsan Olmak” kitabı Kırgızistan’da bastırıldığı ve sadece Kırgızistan’da dağıtıldığından dolayı Türkiyeli okurlara ulaşmamaktaydı. Kitabın sadece Türkçesini yayımlayarak bu engeli ortadan kaldırmak amacıyla, bu sefer sadece Türkçe olarak, yine Crab Publishing tarafından yayınlanması için hazırladık. Bu vesileyle, Aytmatov’un kitaplarını tercüme etme hayalimi üçüncü defa gerçekleştirdiğim için ne kadar şükretsem azdır. Bir yazarın iç dünyasını en iyi şekilde sadece kendisi yansıtabilir. Tercümeler o yola ancak bir miktar ışık tutabilir. Tercüme edilecek eser, felsefî arka plan oldukça derin olan Cengiz Aytmatov’a ait ise tercüme işinin zorluğu kat be kat artacak demektir. Dolayısıyla, bizim bu çalışmamız onun iç dünyasını yansıtmaya yönelik ufak bir gayret olarak kabul edilmelidir.

Bu vesileyle, büyük yazar Cengiz Aytmatov’un hatırasını bir kere daha saygıyla anarak, kitabın hazırlanmasına önayak olan ve değerli düşünceleriyle katkıda bulunan KMİA Cengiz Aytmatov Enstitüsü başkanı Prof. Dr. Abdıldacan Akmataliyev’e, yazar Aydarbek Sarmanbet’e, doktora danışmanım Doç. Keldibek Koylubayev’e ve kitabı yayımlayan Crab Publishing’e teşekkür ediyorum.

İbrahim Türkhan