10 MADDEDE DİNLEME SANATI

Yücel DARCAN  /  İngiltere

Anlamanın ve güzel konuşmanın yolu iyi dinlemeden geçer. “Bir güzel söz söyleme sanatı varsa bir de güzel anlama ve dinleme sanatı vardır.” der Epiktetos. Dinleme, insanı düşünmeye sevk eder, kendisini ölçmesini ve değerlendirmesini sağlar. Gerçekten de iyi dinleyiciler bir konuşmacıyı dinlerken veya iki kişi tartışırken kendisine ait fikirleri tespit edebilir, duyduklarından hareketle ortaya yeni fikirler atabilirler. Gerek şahsımız gerekse de ülkemizin geleceği adına bir şeyler yapmak istiyorsak önce kendimiz sonra da yeni nesle dinlemeyi öğretmemiz gerekir. “Derste, konferansta, seminerde hatta televizyon başında iyi bir dinleme nasıl olmalı?” diye soracak olursanız buyurun;

1. Konuşmayı başından itibaren dinlemeye çalışın. Bazen açılış cümlesi kaçırıldığında, konuşmanın ana fikri ve mantık silsilesi tespit edilemeyebilir. Bu da yanlış anlamalara ve yorumlara sebep olur. Tıpkı Bektaşi’nin “… namaza yaklaşmayın…” ayetini yorumlaması gibi.
2. Verimli bir dinleme için, önceden maddi ve zihni hazırlıklar yapın. Öncelikle başka bir şeyle meşgul olmayın, mümkün olduğu kadar konuşmacıya yakın konumda bulunun, oturduğunuz yer rahat olsun, not almak için yanınızda kâğıt kalem bulundurun…
3. Duygusallığı bir kenara bırakın. Konuşmacıya, ortama, konuya veya o sırada başka bir şeye karşı duyulan antipati dinlemenin en büyük düşmanıdır. Konuşmacının düşünce yapısını, kıyafetini, ortamın aydınlığı veya sıcaklığını, dinleyicilerin durumunu beğenmeyebilirsiniz. Gözünüzü konuşmacıdan ayırmadan bunları yenmeye çalışın ve konuya konsantre olun.
4. Konuşmacı, anlattığı şeyin önemini vurgulamak için örnek verme yoluna gidebilir. Bu sırada siz de kendi yaşadıklarınızdan, okuduklarınızdan ve konu ile ilgili düşüncelerinizden hareketle, konuyu açıklığa kavuşturacak başka örnekler bulmaya çalışın.
5. Konuşmacının bazı fikirlerine katılmayabilirsiniz. Zihninizde bu fikirlerle çatışmaya başlarsanız konuşmanın önemli noktalarını kaçırabilirsiniz. Not alıp geçin, daha sonra değerlendirmenizi yaparsınız. Dinlemede ana hedef söyleneni iyi anlamaktır. Tenkit veya karşı cevap ancak iyi anladıktan sonra yapılabilir/yapılmalıdır.
6. Konuşmanın ana fikrini yakalamaya çalışın. Konuşmacının bazı fikirleri veya verdiği örnekler konuyla tam örtüşmeyebilir; belki de siz bağlantı kuramamışsınızdır. Tutarlılık veya tutarsızlık ancak konuşmanın sonunda netleşir.
7. Normalde dinleyici konuşmacıdan daha hızlıdır. Konuşmacı cümlesini bitirmeden sözün nereye gideceğini dinleyici tahmin edebilir. Bu durum tekrarlanırsa dinleyicinin zihni dağılabilir. Bunu engellemek için karşı fikrinizi veya farklı bir örneği kendi kelimelerinizle not alın.
8. Dinleme sırasında not almak önemlidir. Bir konuşmacıyı dinlerken not alanların diğerlerine göre konuyu daha iyi anladıkları tespit edilmiştir. Okul yıllarınızı hatırlayın, bana hak vereceksiniz; hani not tutan öğrenci ile tutmayan öğrenciler vardı ya… Özellikle önemli konularla ilgili yapılan konuşmalarda mutlaka not tutun.
9. Bazı istisnai durumlar haricinde yanınızdakilerle konuşmayın. Bu tür bir davranış nezaketsizlik olduğu kadar başta konuşmacıyı sonra da diğer katılımcıları rahatsız eder. Ve tabi ki sizin konuyu takibiniz zorlaşır.
10. Konuşmacının konuyu daha iyi anlatmaya çalışırken uyguladığı yöntemi tespit edin. Güzel veya hatalı olanları not alın. İleride yapacağınız konuşmalarda bunları kullanmanız gerekecek.